Σκηνική Ανάγνωση: Βιρτζίνια Γουλφ, Ορλάντο
Διαβάζει η Ρούλα Πατεράκη

Μετάφραση
Θανάσης Χατζόπουλος

Προσέγγιση Αναλογίου
Ρούλα Πατεράκη

Μουσικός
Νίκος Βελιώτης

Ερωτικό μυθιστόρημα, υπαρξιακή αναζήτηση, φεμινιστικός συλλογισμός, έργο φαντασίας ή μαγικού ρεαλισμού, σάτιρα, ακόμα και έργο πολιτικό έχει χαρακτηριστεί, από την πρώτη του έκδοση -το 1928- έως και σήμερα, το αριστούργημα της Βιρτζίνια Γουλφ, Ορλάντο - Μια βιογραφία. Το πολυεπίπεδο αυτό μυθιστόρημα αναγνωρίζεται, ομόφωνα, ως το πλέον εμβληματικό πάνω στην έννοια της ρευστότητας του φύλου και ως τέτοιο, εδώ και 100 σχεδόν χρόνια, δεν έχει πάψει να απασχολεί αναγνώστες και μελετητές, προσφέροντας, παράλληλα, ανεξάντλητα ερεθίσματα στις εικαστικές τέχνες, τη φωτογραφία, τη μόδα, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Στον πυρήνα του WOW Athens 2025 παρουσιάζονται φέτος δύο εκδηλώσεις, αφιερωμένες στο πολύπλευρο αυτό έργο: η προβολή της ταινίας Orlando - My Political Biography του πρωτοπόρου στοχαστή της σύγχρονης queer θεωρίας, Paul B. Preciado και μία νέα θεατρική προσέγγιση αναλογίου στο έργο, από την κορυφαία Ελληνίδα σκηνοθέτιδα, Ρούλα Πατεράκη.

Η Ρούλα Πατεράκη, μία από τις πιο διακριτές και διακεκριμένες παρουσίες της ελληνικής θεατρικής σκηνής, ξανασυναντιέται σήμερα με την Βιρτζίνια Γουλφ και παρουσιάζει μία σκηνική προσέγγιση θεατρικού αναλογίου πάνω στο κορυφαίο μυθιστόρημα, βασισμένη στη διασκευή του Darryl Pinckney, σε μετάφραση Θανάση Χατζόπουλου. Η πρώτη της σκηνοθεσία στο έργο ήταν το 1998, στο Απλό Θέατρο, με τη Μάνια Παπαδημητρίου να ερμηνεύει μοναδικά τον ρόλο, σε μια παράσταση που άφησε εποχή.

Η Ρούλα Πατεράκη έχει, άλλωστε, αναμετρηθεί πολλές φορές με τη φόρμα του μονολόγου, τόσο ως σκηνοθέτις όσο και ως ηθοποιός, με εμβληματικές παραστάσεις που αψηφούν το εμπόδιο του φύλου. Ανάμεσα σε αυτές, ξεχωρίζουν η μεταμφίεσή της σε Μαρσέλ Προυστ, για μια ιδιαίτερη παρουσίαση του έργου του, ο μονόλογος Ο ανιψιός του Βίτγκενσταϊν, του Τόμας Μπέρνχαρντ, Ο Φιλόσοφος του Γιάννη Πάνου, για τον οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Ερμηνείας Κάρολος Κουν 2006, και πιο πρόσφατα η δραματουργία και η σκηνοθεσία του Νίκη, απόψε στο πάρτι, η ερμηνεία της στο κορυφαίο έργο της Λούλας Αναγνωστάκη Ουρανός κατακόκκινος στο Φεστιβάλ Αθηνών, η ανάγνωση της Έρημης Χώρας του T.S. Eliot στην Ελευσίνα, αλλά και μια θεατρική ανάγνωση του Κεφαλαίου του Μαρξ.

«Ο καθένας από εμάς κουβαλάει όλα τα φύλα», δήλωνε η Βιρτζίνια Γουλφ. Ο ήρωάς της ξεκινά το ταξίδι του από την ελισαβετιανή Αγγλία, ως δεκαεξάχρονος γοητευτικός νεαρός και καταλήγει μία θελκτική, απελευθερωμένη τριανταεξάχρονη γυναίκα στις αρχές του 20ου αιώνα. Στη διάρκεια αυτών των 400 σχεδόν ετών, θα βιώσει το ερωτικό πάθος, την προδοσία, θα ζήσει μεγαλοπρεπώς ως πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη, θα ξυπνήσει ως γυναίκα και θα ζήσει με μία φυλή Τσιγγάνων στα βάθη της Τουρκίας, θα επιστρέψει στην Αγγλία, όπου θα απολαμβάνει τον έρωτα και με τα δύο φύλα, ενώ ως Λαίδη Ορλάντο θα παντρευτεί έναν Λόρδο.

Πρόκειται για ένα έργο-βαθύ στοχασμό πάνω στην ρευστότητα του φύλου και την ανθρώπινη ταυτότητα και που η Γουλφ δήλωνε πως έγραψε σαν «παρεκτροπή» στο έργο της, αφιερώνοντάς το στην ερωμένη της, Βίτα Σάκβιλ-Γουεστ. Ο ήρωας/Η ηρωίδα επιλέγει να ζήσει με γνώμονα την εμπειρία και τη συνείδηση. Μέσα από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις του προσώπου, των εποχών και όσων το περιβάλλουν, αναζητά και τελικά βιώνει την ευτυχία πέρα από κάθε όριο. Η συγγραφέας καταργεί τις έννοιες του φύλου και του χρόνου, για να αναρωτηθεί πόσο θαυμάσια θα μπορούσε να είναι η ζωή αν έλειπαν τα στεγανά που μας ορίζουν.

Το μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ, Ορλάντο, θεωρείται δικαίως ένα έργο-σταθμός, με ανεξάντλητες ερμηνείες και τεράστια επιρροή όχι μόνο στους ομότεχνους της Γουλφ, αλλά και σε όλες τις τέχνες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ομώνυμη ταινία της Sally Potter με πρωταγωνίστρια την Tilda Swinton (1992), οι έντονες επιρροές στις φωτογραφίες της Cindy Sherman και της Annie Leibovitz, οι ευθείες αναφορές σε σύγχρονα έργα όπως στο installation MS Orlando της εικαστικού Trisha Baga (2015), ενώ θεματικές εκθέσεις που αναδεικνύουν τη διαχρονική επιρροή του έργου ήταν η "Orlando at the Present Time", που διοργανώθηκε στο Charleston (άλλοτε έδρα του Κύκλου του Bloomsbury, στον οποίο ανήκε και η Γουλφ) με αφορμή τα 90 χρόνια του Orlando (2018) και η φωτογραφική έκθεση Orlando, που επιμελήθηκε η Tilda Swinton στη Νέα Υόρκη (2019). Στο θέατρο, τη σκηνική εκδοχή των Robert Wilson και Darryl Pinckney, που θα παρουσιαστεί και στο WOW Festival 2025, ερμήνευσαν μεταξύ άλλων η Isabelle Hupert (1993) και η Miranda Richardson (1996). Το 2010 παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η διασκευή της Αμερικανίδας συγγραφέα Sarah Ruhl, ενώ πιο πρόσφατα, το 2022, η Emma Corin αποθεώθηκε ως Orlando στο Garrick theatre του Λονδίνου. Στη χώρα μας, το έργο έχουν μεταφέρει στο θέατρο πολλοί σκηνοθέτες, μεταξύ των οποίων ο Σταύρος Τσακίρης, η Λίλλυ Μελεμέ, ο Νίκος Καμτσής και η Ιώ Βουλγαράκη, η οποία επιμελήθηκε και τη σκηνοθεσία της ανάγνωσης της Λυδίας Φωτοπούλου, στη σειρά του ΚΠΙΣΝ «Πρόσωπα του ήρωα: Αναγνώσεις».

Ρούλα Πατεράκη | σύντομο βιογραφικό σημείωμα
Η Ρούλα Πατεράκη, εμφανίστηκε στη σκηνή από την ηλικία των 10 ετών, ως παιδί-θαύμα του θεάτρου. Πρωτοπόρος στα θεατρικά πράγματα της Θεσσαλονίκης, μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1987 και είναι μία από τις ελάχιστες γυναίκες της εποχής της που διακρίθηκε ταυτόχρονα ως σκηνοθέτις και ως ηθοποιός. Σπουδαία δασκάλα του θεάτρου, τολμηρή σκηνοθέτις και ηθοποιός μοναδικής σκηνικής ευφυίας και σπάνιου καθολικού θεατρικού αποτυπώματος, έχει διαγράψει μία δυναμική πορεία, με παραστάσεις που άφησαν εποχή στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο.

Η εκδήλωση δεν εντάσσεται στο WOW Festival Pass 2025.

Μέγας Δωρητής ΚΠΙΣΝ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)

Mεγάλος Χορηγός WOW Athens 2025: Uber